Woda ma kluczowe znaczenie dla życia na Ziemi. Wszystko co nas otacza: ludzie, zwierzęta i rośliny nie są w stanie bez niej przetrwać. Samo ciało dorosłego człowieka składa się w około 70% z wody: woda pozwala nam żyć i funkcjonować. Dlatego ważne jest, aby zadbać o jej stan, tak, aby nie zatruwała nas, naszych najbliższych oraz otaczającego nas środowiska.

 

Co możesz zrobić, aby zahamować zanieczyszczanie wód?

 

O zanieczyszczeniu wód mówimy wówczas, gdy jedna lub więcej substancji występuje w wodzie w stężeniu, bądź ilości, która powoduje negatywny skutek u roślin, zwierząt i ludzi. Wzrastająca ilość zanieczyszczeń obecnych w ściekach, które spływają do takich zbiorników jak stawy, jeziora, rzeki, morza, oceany czy zbiorniki retencyjne powoduje zmniejszenie dostępności zasobów wodnych. Zbiorniki wodne są w pewnym stopniu zdolne do samooczyszczania, jednak kiedy przedostaje się do nich zbyt wiele szkodliwych substancji, nie są w stanie odpowiednio służyć człowiekowi i przyrodzie.

 

Rodzaje i źródła zanieczyszczeń

 

Zanieczyszczenia obecne w wodzie pochodzą z lądu i z powietrza. Związki chemiczne uwalniające się z kominów przemysłowych czy samochodowych rur wydechowych przedostają się do atmosfery, a później opadają z powrotem na ziemię wraz z deszczem. Między innymi w  ten sposób dochodzi do przedostania się substancji toksycznych do akwenów wodnych. Zanieczyszczenia mogą być też zrzucane wraz z ściekami, czy zmywane z powierzchni ziemi.

 

Zanieczyszczenia można podzielić na chemiczne (oleje, ropa i jej składniki, smary, benzyna, detergenty, nawozy, środki ochrony roślin czyli pestycydy, silne kwasy, zasady, krezole, fenole, sole metali ciężkich, węglowodory aromatyczne) oraz biologiczne, czyli bakterie, grzyby, wirusy, glony, pierwotniaki i ich toksyny występujące w danym zbiorniku czy cieku w nadmiernych ilościach, zaburzających jego równowagę biologiczną.

 

Główny powód zanieczyszczeń to:

 

• Ścieki: w teorii zawierają substancje naturalne, które powinny ulec biodegradacji w środowisku. W praktyce skomponowane są także z innych środków, jak leki, papier, tworzywa sztuczne, a ponadto tego wszystkiego, co spłukujemy w toalecie: detergentów i innych środków czystości. Niebezpieczeństwo stanowią także wirusy wydalane przez nas w czasie choroby.
• Odpady chemiczne - mowa tutaj o metalach ciężkich, takich jak ołów, kadm oraz rtęć. Ołów stosowany jest w benzynie, natomiast kadm oraz rtęć używane są w bateriach. Mniej znanym przykładem, ale mającym znaczący wpływ na zanieczyszczenie wód, mają spływy powierzchniowe z dróg. Benzyna, rozlany płyn hamulcowy, spaliny osiadają na powierzchni drogi. Podczas opadów deszczu, substancje te są wymywane i spływają do wód gruntowych oraz pobliskich zbiorników wodnych. Szacuje się, że spływ z autostradowej obwodnicy wielkiego miasta w ciągu jednego roku generuje takie samo zanieczyszczenie jak wyciek ropy z tankowca.

 

• Nawozy - środki chemiczne używane w rolnictwie, wprowadzają składniki odżywcze do gleby, które wymywane z deszczem trafiają do rzek powodując pogorszenie ich stanu. Skutkiem tego jest eutrofizacja wód (kwitnienie) oraz rozwój alg, które odpowiedzialne są za zużywanie tlenu z wody. W ten sposób dochodzi do tworzenia się martwych obszarów.

 

• Plastik - najbardziej widoczny przykład zanieczyszczenia wód. To tworzywo syntetyczne, które nie rozkłada się w środowisku. Stwarza zagrożenie dla wielu stworzeń żyjących w wodach i na obrzeżach akwenów. Wiele ptaków i ryb myli plastikowe odpady z pożywieniem, przez co umiera w wyniku urazów wewnętrznych.

 

• Ropa - tego typu wycieki są mniej widoczne, przez co łatwiejsze do ukrycia, stąd dowiadujemy się o nich długo po katastrofie. Szacuje się, że 12% ropy która dostaje się do oceanu pochodzi z wycieków z tankowców.  Natomiast 70% zanieczyszczeń wód ropą bierze się z dużo niebezpieczniejszych wycieków do gleby.

 

Jaki wpływ na organizm ludzki ma zanieczyszczenie wód?

 

Woda to znakomity rozpuszczalnik, dlatego może wyglądać na czystą, a przy tym zawierać sporo szkodliwych substancji. W związku z tym chronią nas oczyszczalnie i stacje uzdatniania wody. Filtry w nich stosowane potrafią zatrzymać przemysłowe zanieczyszczenia. Problem w tym, że akweny wodne, z których pobierana jest woda w miastach, zawierają niekiedy szkodliwe związki chemiczne (chlor, kadm, ołów, nikiel, siarczany, azotany, fluor, mangan). Niestety nie wszystkie związki chemiczne ulegają procesom oczyszczania.

 

Stan wód w Polsce

 

Za systematyczny monitoring stanu wód powierzchniowych w Polsce odpowiedzialny jest Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Lektura opracowanego przez tę instytucję „Syntetycznego Raportu z klasyfikacji i oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych wykonanej za 2019 rok na podstawie danych z lat 2014 – 2019” może przyprawić o zawał serca. Rozliczne mapy ukazujące stan wód w Polsce zieją czerwienią. Stan wód w rzekach, jeziorach oraz w strefach przybrzeżnych Bałtyku, woła o pilny ratunek. Język raportu jest niełatwy do przyswojenia, jednakże warto zapoznać się z fragmentem dotyczącym rzek: „Klasyfikacja stanu ekologicznego była możliwa w 3 365 naturalnych jednolitych części wód powierzchniowych (tzw. JCWP) rzecznych. Największy udział w sklasyfikowanych naturalnych JCWP stanowią te o umiarkowanym stanie ekologicznym (63,1%). Bardzo dobry stan ekologiczny odnotowano w 10 JCWP rzecznych, dodatkowo 5,7% rzek osiągnęło dobry stan ekologiczny. Rzeki o słabym i złym stanie ekologicznym stanowią 30,9% wszystkich analizowanych JCWP rzecznych. (...) Klasyfikacja stanu chemicznego była możliwa dla 3 114 JCWP rzecznych, przy czym 88,3% JCWP osiągnęło stan chemiczny poniżej dobrego. Ocena stanu wykonana dla 4 585 rzek wykazała, iż zły stan wód odnotowano w 99,9% JCWP rzecznych”.

Ze szczegółowej analizy wnika, że najczęściej spotykane są przekroczone poziomy azotu, fosforu a także (w 99% rzek) - difenyloeterów bromowanych, czyli groźnych substancji stosowanych dla utrudnienia spalania, bardzo często dodawanych do tworzyw, w tym tekstyliów. Obecność tych związków stwierdzono nie tyle w wodzie, a w tzw. biocie czyli organizmach żyjących w środowisku wodnym polskich rzek.

 

Co możemy zrobić?

 

Możemy domagać się zmian w rolnictwie, kibicować nowoczesnym przedsiębiorstwom, aby działały bardziej ekologicznie, dokonywać bardziej starannych wyborów zakupowych oraz edukować się po to, aby zmieniać niektóre nawyki własne.

 

Ty też możesz wiele zrobić w życiu codziennym:

• Nie spuszczaj tabletek, pigułek, leków w płynie oraz w proszku do toalety
• Nie rób z toalety kosza na śmieci. Większość chusteczek higienicznych, owijek, ścierek do kurzu i innych artykułów papierowych należy odpowiednio segregować
• Utrzymuj stałe odpady w stanie stałym, a jeśli masz warunki po temu, na przykład na działce, zacznij kompostować resztki jedzenia
• Nie wrzucaj chemii gospodarczej oraz środków czyszczących do zlewu oraz toalety
• Nie wlewaj tłuszczu do zlewu i toalety
• Do prania ubrań lub mycia naczyń używaj minimalnej ilości detergentu czy wybielacza. Używaj wyłącznie mydeł i detergentów bez fosforanów